Działalność nadzorcza

Przedmiot działania

W myśl postanowień Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności. 

W dziedzinie finansów nadzór nad samorządem terytorialnym pełnią regionalne izby obrachunkowe. Tryb i formy nadzoru określone zostały w ustawie z dnia 7 października 1992 roku o regionalnych izbach obrachunkowych (j.t.: Dz.U. z 2019 r. poz. 2137). 

W art. 1 tej ustawy określony został krąg podmiotów, których gospodarka finansowa podlega nadzorowi oraz kontroli izby. Są to: jednostki samorządu terytorialnego, związki metropolitarne, związki międzygminne, stowarzyszenia gmin oraz stowarzyszenia gmin i powiatów, związki powiatów, związki powiatowo – gminne, stowarzyszenia powiatów, samorządowe jednostki organizacyjne,    w tym samorządowe osoby prawne oraz inne podmioty, w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Ustawa o regionalnych izbach obrachunkowych określa także, jakie funkcje sprawują izby nad podmiotami podlegającymi ich kompetencjom. Wymienić należy:

• sprawowanie nadzoru nad działalnością w zakresie spraw finansowych,
• dokonywanie kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych,
• prowadzenie działalności opiniodawczej w sprawach określonych ustawami,
• prowadzenie działalności informacyjnej i szkoleniowej w zakresie objętym nadzorem i kontrolą.

Zgodnie z art. 11 ww. ustawy właściwość rzeczowa regionalnych izb obrachunkowych obejmuje uchwały i zarządzenia, które są podejmowane przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach dotyczących:

• procedury uchwalania budżetu oraz jego zmian;
• budżetu i jego zmian;
• zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego jednostki samorządu terytorialnego oraz udzielania pożyczek;
• zasad oraz zakresu przyznawania dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego,
• podatków i opłat lokalnych, do których mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (j.t.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1325 z późn. zm.);
• absolutorium;
• wieloletniej prognozy finansowej i jej zmian.

W przypadku, gdy organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie podejmie uchwały budżetowej do 31 stycznia roku budżetowego, wówczas izba ustala budżet jednostki w terminie do końca lutego roku budżetowego w zakresie zadań własnych, a także zadań zleconych.

Organem izby, który wykonuje zadania w zakresie badania uchwał oraz zarządzeń w oparciu o kryterium legalności, organów jednostek samorządu terytorialnego, a także związków międzygminnych i związków powiatów w zakresie spraw finansowych jest kolegium regionalnej izby obrachunkowej.

Zgodnie z przepisami art. 18 ust. 1 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych do wyłącznej właściwości kolegium izby należy:

• ustalanie budżetu jednostki samorządu terytorialnego w przypadku, o którym mowa w art. 240 ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (j.t.: Dz.U. z 2021 r. poz. 305), a także orzekanie o nieważności uchwał i zarządzeń, o których mowa w art. 11 ust. 1;
• rozpatrywanie odwołań w sprawach określonych w art. 20 ust. 2;
• przyjmowanie sprawozdań z działalności kontrolnej i informacyjno – szkoleniowej izby;
• uchwalanie wniosków do projektu budżetu izby oraz ramowego planu pracy;
• przyjmowanie sprawozdań z wykonania budżetu oraz rocznego ramowego planu pracy izby, w tym planu kontroli;
• rozpatrywanie zastrzeżeń do wniosków zawartych w wystąpieniach pokontrolnych;
• opiniowanie kandydatów na członków kolegium;
• wybór kandydata na prezesa izby;
• uchwalanie regulaminu organizacyjnego izby;
• podejmowanie uchwał w innych sprawach, określonych w odrębnych przepisach.

Uchwały kolegium izby zapadają bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej 1/2 liczby członków kolegium izby.

W posiedzeniu kolegium izby ma prawo uczestniczyć przedstawiciel podmiotu określonego w art. 1 ust. 2, którego sprawa jest rozpatrywana.